Ψηφιδωτό

Τι είναι το ψηφιδωτό;

Ψηφιδωτό καλείται η τεχνική επένδυση επιφανειών από μικρές ψηφίδες φυσικών πετρωμάτων ή υαλομάζας που προσκολλώνται σε κατάλληλα διαμορφωμένο υπόστρωμα από ασβεστοκονίαμα.

Βασικά χαρακτηριστικά:

Χρησιμοποιείται από τον 8ο προχριστιανικό αιώνα.

Πρόκειται για σχετικά φθηνό υλικό σε σχέση με τη δαπανηρή επένδυση με πλάκες μαρμάρου.

Προσφέρει μια σχετική πολυτέλεια.

Είναι πιο ακριβό από την τοιχογραφία.

Διαδίδεται ιδιαίτερα κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο όπου το συναντάμε σε οικίες αλλά και δημόσια κτίρια.

Ακμάζει κατά τη βυζαντινή περίοδο.

Ιστορικά στοιχεία:

Τα πρώτα ψηφιδωτά εμφανίζονται στην Ανατολία και ανάγονται στον 8ο προχριστιανικό αιώνα. Συνήθως είναι φτιαγμένα από βότσαλα, χαλίκια ή ψημένο και χρωματισμένο πηλό και καλύπτουν δάπεδα ή στύλους των οικιών των ηγεμόνων.

Οι  Έλληνες κατά τον 5ο και 4ο προχριστιανικό αιώνα προωθούν το ψηφιδωτό με ακριβή γεωμετρικά μοτίβα αλλά και ανθρωπομορφικά ή θηριομορφικά σχέδια.

Τα ψηφιδωτά της κλασσικής εποχής κοσμούν τον οίκο και συγκεκριμένα την τραπεζαρία και τον προθάλαμο. Σχετίζονται δηλαδή με τα συμπόσια και για αυτό πολλές φορές συναντάμε παραστάσεις του Διονύσου.

Τα ψηφιδωτά της Πέλλας. Φτιαγμένα από φυσικές ψηφίδες (βότσαλα και χαλίκια). Βλέπουμε εδώ το πιο πρωτοποριακό το «κυνήγι ελαφιού» με υπογραφή του ψηφοθέτη «Γνώσις εποίησεν». Περί τα 300π.Χ.

Η ελληνιστική εποχή

Ψηφιδωτά της Περγάμου. Στην Πέργαμο τα ανάκτορα των Ατταλιδών κόσμησε ο περίφημος ψηφοθέτης Σώσος. Εκατό χρόνια μετά τα ψηφιδωτά της Πέλλας οι ψηφοθέτες δημιουργούν με opus tessellatum δηλαδή μικρές πολύχρωμες ψηφίδες κομμένες τετράγωνες από λίθο, υαλόμαζα ή κεραμίδι. Η εικόνα παρουσιάζει περιστέρια που πίνουν νερό από λεκάνη και η εικόνα τους αντικατοπτρίζεται στο νερό.


Τα ψηφιδωτά της Δήλου. Στη Δήλο ακμάζον ελληνιστικό κέντρο υπάρχει πλειάδα οικιών με ψηφιδωτά δάπεδα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ψηφιδωτό με το Διόνυσο πάνω σε Πάνθηρα από την «οικία των προσωπείων». Αξίζει να παρατηρηθεί η πολυχρωμία και η κινητικότητα των μορφών.

Οι Ρωμαίοι

Για πρώτη φορά ανεβάζουν το ψηφιδωτό από τα δάπεδα στους τοίχους ένδειξη κοσμοπολιτισμού και ευπορίας.

Αντιγράφουν σειρά ψηφιδωτών έργων της κλασσικής και ελληνιστικής περιόδου και κοσμούν οικίες, λουτρά, λατρευτικούς χώρους και δημόσια κτίρια.

Εικόνες από τα ψηφιδωτά του Διοσκουρίδου στην Πομπηία περί τα 100π.Χ  (αντίγραφα έργων του 300π.Χ)που παρουσιάζουν πλανόδιους μουσικούς και κατά πάσα πιθανότητα σκηνή από κωμωδία του Μενάνδρου.

Οι Βυζαντινοί

Η τέχνη και η τεχνική των βυζαντινών ψηφιδωτών έχει τις ρίζες της στην ύστερη αρχαιότητα. Οι Βυζαντινοί προτιμούν το ψηφιδωτό επειδή έχει μεγαλύτερη αντοχή στο χρόνο και δημιουργεί την εντύπωση μεγάλης λαμπρότητας.

Τα υλικά είναι ποικίλα και σχετικά ακριβά: μάρμαρο, πέτρα, γυαλί χρωματιστό, γυαλί με επίστρωση φύλλου χρυσού ή ασημιού και εφυάλωση.

Τα πετραδάκια τοποθετούνται με ανόμοια κλίση πάνω στο σοβά έτσι ώστε να αντανακλούν διαφορετικά το φως και να πολλαπλασιάζεται η λάμψη της πολύχρωμης επιφάνειας.

Σκοπός είναι να δημιουργηθεί μια εντύπωση εξωπραγματικής διάστασης στον πραγματικό κόσμο της εκκλησίας και να λαμπρυνθούν τα παλάτια των αυτοκρατόρων.

Τα βυζαντινά ψηφιδωτά απεικονίζουν θρησκευτικές σκηνές από την Παλαιά και τη Καινή διαθήκη, Αγίους αλλά και κοσμικά θέματα με σκηνές κυνηγιού, μάχες και παραδείσια ζώα όταν κοσμούν παλάτια.

Η κατασκευή

Οι ψηφίδες τοποθετούνται πάνω στον τοίχο σε ειδικά προετοιμασμένη επιφάνεια φρέσκου κονιάματος που στηρίζεται σε στερεότερο πρώτο στρώμα. Συχνά ζωγραφίζουν προσχέδιο της παράστασης. Η ψηφοθέτηση γίνεται κατά τμήματα. Οι μικρές ψηφίδες τοποθετούνται στις μορφές ενώ οι μεγαλύτερες στον κάμπο. Στις ενώσεις πολλές φορές χρησιμοποιούν χρώμα ενώ τις χρυσές τις προτιμούν για τον κάμπο. 

 

Εμφάνιση:
Ταξινόμηση: